Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilme ve sıkışmalar, yer kabuğunun kimi kısımlarında yüzyıllar boyunca güç biriktirir. Bu güçler vakit zaman ortaya çıkar. Yer kabuğundaki bu hareketli kısımlara fay ismi verilir.
Birbirlerinin hareketini engelleyen levhalar ortasında sürtünme başlar. Levhaların birbirlerine sürtünmesi sırasında, büyük kaya kütlelerinin ortasında kalan “fay” ismini verdiğimiz zayıf yerler zorlanırlar ve buralarda gerilme gücü birikir.
Zorlanma ve sürtünmenin tesiriyle kısa bir vakit içerisinde çok şiddetli bir kırılma ve hareket ortaya çıkar. Oluşan birinci harekete “deprem” (ana şok), şiddetli sarsıntının tesiriyle o bölgedeki yer kabuğunun zayıf başka kısımlarının kırılmasına da “artçı depremler” (artçı şoklar) denir.
TÜRKİYE’DE KAÇ TANE FAY ÇİZGİSİ VAR?
Jeolojik olarak en faal sarsıntı jenerasyonu üzerinde yer alan Türkiye’de; Kuzey Anadolu Fay Sınırı, Doğu Anadolu Fay Çizgisi ve Batı Anadolu Fay Sınırı olmak üzere 3 adet fay çizgisi bulunmaktadır.
FAY TİPLERİ NELERDİR?
Dogrultu Atımlı Fay
Bu çeşit fay düzlemleri, yeryüzünde 90 dereceye yakın dik bir pozisyonda olan ve yerin içine hakikat yavaşça eğimlenen sırf yatay atımın oluşturduğu yanal atımlı faylardır. Bu faylar, atımlarina öre sağ ya da sol istikametli olabilirler. Kuzey Anadolu Fayı, sağ; Doğu Anadolu Fayı ise sol taraflı doğrultu atımlı faylardır.
Normal Atımlı Fay
Bu cins faylarda fay düzleminin bir tarafındaki blok yükselirken başka tarafındaki düşerek uzaklaşır. Burada hareket tekrar izafi olarak gelişmektedir. Bir öteki değişle, bir blok yükselirken başkası yerinde durabilir yada bir taraf yerinde dururken başka taraf düşebilir. Örneğin; 1970 Gediz ve 1995 Dinar sarsıntısı ile ilgili faylar bu tipten olağan atımlı faylardır.
Ters Atımlı Fay
Bu cins faylar da düşey atımlı faylar olup, sırf fay düzlemi boyunca hareket eğim istikametine nazaran karşıt tarafta olmakta ve bloklar birbirine nazaran yaklaşmaktadır. Örneğin; 1975 Lice zelzelesi ile ilgili faylar aykırı atımlı faylardır.
Verev (Oblik) Atımlı Fay
Fay düzlemi boyunca ortaya çıkan hareketin hem düşey hem de yatay tarafta olduğu faylardır.
