Endüstriyelleşen ve giderek doğallıktan uzaklaşan üretim metotları, canlı toprakların, biyolojik çeşitliliğin ve lokal tohumların kaybına, arazinin terk edilmesine ve sosyo-ekonomik eşitsizliklerin artmasına neden oluyor. Agroekolojik uygulamalar biyoçeşitlilik kaybı, iklim krizi ve kırsal yoksullukla gayrette tahliller öneriyor.
Buğday Derneği, klasik agroekoloji bilgisinin derlenmesi ve agroekolojinin yaygınlaşması için Akdeniz Agroekoloji Kervanı – MedCaravan projesini yürütüyor.
Birleşmiş Milletler’in Haziran 2022’de yayınladığı rapora göre küresel besin, güç ve finans sistemleri krizi Rusya-Ukrayna savaşıyla derinleşiyor. Dünyamızın besin, güç ve ekonomiyi de içine alan önemli bir krizin eşiğinde olduğuna dikkat çeken rapor, 94 ülkede 1,6 milyar kişinin artan besin ve petrol fiyatlarıyla başa çıkmakta zahmet çektiğini belirtiyor. Savaş ve iklim değişiklikleri bu krizin sorumlusu üzere gösteriliyor olsa da asıl sorumlular, üretim ve tüketim tekniklerimiz ile adaletsiz dağıtım ve erişime neden olan yanlış siyasetler.
Dünyada her yıl 12 milyon hektar tarım yeri bozuluma uğruyor. Birebir biçimde tarım yerlerinin %23’ü verimliliğini kaybetmiş durumda. Mevcut siyasetler ve prosedürler krizi çözmek yerine derinleştiriyor.
Üretim ve tüketim tekniklerimizi ve besin politikalarımızı bir an evvel dönüştürmemiz koşul. Bunun için evvel soframıza gelen besin ile kurduğumuz ilgiye yine bakmamız ve besinin mali, toplumsal, ekolojik maliyetlerini masaya yatırmamız, besine erişimi güçleştiren nedenlerin yalnızca savaşlar ve iktisat olmadığı gerçeğiyle yüzleşmemiz gerekiyor.
Toprak verimliliği azalıyor
Dünya Toprak Kaynaklarının Durumu (SWSR) raporu ve öbür çalışmalar, dünya genelindeki tüm toprakların yaklaşık %33’ünün, sürdürülemez idare uygulamalarına bağlı olarak yüksek derecede bozulduğunu gösteriyor. Toprağın, karbonu, besin hususlarını, suyu saklama ve devridaim yeteneği de kıymetli ölçüde azalıyor.
Tarımsal üretimde kullanılan pestisitler (tarım zehirleri) toprağa önemli ziyanlar veriyor, topraktaki mikroorganizmaları öldürüyor. BM raporları, pestisit kullanımı bu ölçüde devam ederse toprağın 60 yıl içerisinde büsbütün yok olacağını kaydediyor. Toprağın ziyan görmesi ya da yok olması çeşitli hastalıkların artmasına, global ısınmaya, çölleşmeye, erozyona ve sellere neden oluyor.
Böylesine yaygın biçimde kullanılmalarına karşın, pestisitler geçtiğimiz 40 yıl boyunca eser kayıplarında rastgele bir azalma sağlamadı. Pestisitlerin tesiri vakit içinde gelişen direnç nedeniyle de önemli oranda azaldı.
Su kaynakları talebi nüfustan süratli artıyor
Son yüzyıl içinde dünya nüfusu üç kat büyürken su kaynaklarına olan talep yedi kat arttı. Sentetik azot ve fosfor içerikli gübreler, petrol bazlı agrokimyasallar ve fosil yakıt üzere girdilere dayalı daha “kaynak yoğun” tarım uygulamaları her yıl Zimbabwe büyüklüğünde bir alanın bozulmasına neden oluyor ve dünyadaki su tüketiminin neredeyse %70’inden sorumlu. Tatlı su kaynaklarının yaklaşık %70’i tarımda kullanılıyor.
Artan nüfusun yanı sıra gelir ve tüketim seviyesinin yükselmesi ve besin eserlerine yönelik taleplerin artması da su kaynakları üzerinde ek baskı yaratıyor. Uzmanlara nazaran bu talep artışını karşılayabilmek için, ziraî sulamada kullanılan su ölçüsünün 2050 yılına kadar iki katına çıkması gerekebilir.
Krizlerin tahlili için agroekoloji
Endüstriyel tarım üretim usullerinin neden olduğu tüm sıkıntılar göz önüne alındığında agroekoloji, etrafın ve toplumsal dengelerin korunmasına dayanan sürdürülebilir bir tarım modeli olarak ortaya çıkıyor. Agroekoloji, toksik pestisitlere direkt maruz kalmayı engellediği üzere hava, toprak, yüzey suyu ve yeraltı suyu kalitesini güzelleştirmekte yararlı oluyor. Daha az enerji-yoğun olan agroekoloji, sera gazı emisyonlarını azaltan ve karbon yakalayan sistemler sayesinde, iklim değişikliğinin tesirlerinden korunmaya da yardımcı oluyor. Agroekoloji uygulamaları organik uygulamalara benzeri olarak doğal süreçleri taklit etmeyi deniyor, sentetik spreyler ve başka girdilerden çok sağlıklı toprak biyolojisine ve etrafa güveniyor.
Rodale Enstitüsü’nün, 30 yıl boyunca ekolojik ve konvansiyonel tarımı karşılaştırdığı araştırmaları, ekolojik çiftçiliğin bizi artık ve gelecekte besleme muvaffakiyetini kanıtlıyor. Araştırma raporu şu sonuçlara dikkat çekiyor: ‘‘Ekolojik rekolte, konvansiyonel rekolte ile başa baştır. Ekolojik tarım, kuraklık yıllarında konvansiyonel tarımdan daha başarılıdır. Ekolojik çiftçilik sistemleri, topraktaki ekolojik maddeyi tüketmek yerine tazeler, bu nedenle daha sürdürülebilir bir sistemdir. Ekolojik çiftçilik, %45 daha az güç tüketir ve daha verimlidir. Konvansiyonel sistemler %40 daha fazla sera gazı salar. Ekolojik çiftçilik sistemleri konvansiyonelden daha kârlıdır.’’
AB tarafından gerçekleştirilen ve kısa vakit evvel tamamlanan dört yıllık bir araştırma, ekolojik meyve ve sebzelerin en az %40 daha fazla antioksidan ve daha yüksek düzeyde demir, çinko üzere yararlı mineraller içerdiğini ortaya koyuyor. Bu sonucun kaynağında doğal döngülere hürmet var: Ekolojik üretimde yetiştirilen eserler daha az “zorlanıyor”, yani büyümeleri çoklukla daha yavaş oluyor, böylelikle organizmalar bileşimlerini sentezlemeye vakit bulabiliyor.
Küresel iklim krizi nedeniyle, Akdeniz havzasında sürdürülebilir uygulamalara ve topluluklara geçişin değeri giderek daha bariz hale geliyor.
Akdeniz Agroekoloji Kervanı – MedCaravan Projesi
Geleneksel agroekoloji bilgisinin derlenmesi ve agroekolojinin yaygınlaşması hedefiyle Buğday Derneği tarafından yürütülen “Akdeniz Agroekoloji Kervanı – MedCaravan” projesi 2020’de başladı ve 2023 sonuna kadar devam edecek. Avrupa Birliği tarafından Erasmus+ Programı kapsamında desteklenen MedCaravan projesi, yerelde ve kırsaldaki agroekoloji bilgi ve uygulamalarını toplayarak, derlenen bilgi ve tecrübeleri, eğitim gereçleri ve çevrimiçi bir platformla daha yaygın biçimde paylaşmayı hedefliyor.
Proje ortakları, proje çerçevesinde ortak bir agroekoloji tarifi geliştirdiler ve projenin ortak vizyonu ile prensiplerini belirlediler. Proje kapsamında kırsaldan agroekoloji bilgisinin derlenmesi için bir metodoloji geliştirildi. Derleme metodolojisi Mart 2022’de tüm proje ortaklarına aktarıldı ve bilgi toplama faaliyetlerinin geliştirilmesi maksadıyla her ülkeden derleyicilerin iştirakiyle bir eğitim yapıldı. Akabinde Mayıs 2022’de, her ortak ülkede bilgi derleme aktifliği gerçekleştirildi. Türkiye’deki aktiflik İzmir’deki besin toplulukları ile yapıldı. Eylül 2022’de İzmir Karaburun’da “Agroekolojiye Giriş Kampı” ve Ekim 2022’de İtalya’da agroekoloji konusunda eğitmen eğitimi gerçekleştirildi.
Bugünlerde proje grubu agroekoloji bilgisi derleme metodolojisi ile agroekoloji eğitim malzemelerini yayına hazırlıyor. Tüm gereçler hem Türkçe olarak hem de “Agroekoloji için Mahallî Dayanışma Ortaklıkları” ağı Urgenci’nin bu proje için tasarlanan çevrimiçi platformu Uzaktan Eğitim Merkezi’nde (hub.urgenci.net/) yayımlanacak. Ayrıyeten önümüzdeki günlerde yayımlanmak üzere birçok farklı bahiste webinar ve podcastler hazırlanıyor ve proje sonunda tüm proje çıktılarını tanıtan bir toplantı yapılması planlanıyor.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
