Covid-19’un Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından salgın ilan edilmesinin üzerinden 3 yıl geçmesine ve virüsle gayrette kaydedilen ilerlemelere karşın DSÖ, salgını ‘küresel acil durum’ olarak nitelendirmeyi sürdürüyor.
DSÖ, 30 Ocak 2020’de salgın nedeniyle “küresel acil durum” ilan etti, 11 Şubat 2020’de de yeni tip corona virüse “Covid-19” ismi verildiğini açıkladı.
İlerleyen günlerde tüm dünya virüsle ilgili gelişmelere odaklanırken, salgının denetim altına alınmasına yönelik önlemler tüm ülkelerin ana gündemi oldu.
Türkiye’de birinci Covid-19 olayı 11 Mart 2020’de görülürken, bu tarih birebir vakitte Covid-19’un DSÖ tarafından “küresel pandemi” ilan edildiği gün oldu.
DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, 11 Mart 2020’de Covid-19’un yayılma suratının alarm verici seviyede olduğunu belirterek, Covid-19’u resmen “salgın” ilan etti.
Dünya, Covid-19 salgınından birinci kere Çin’in 31 Aralık 2019’da Wuhan kentinde “kaynağı bilinmeyen gizemli teneffüs yolu hastalığının” ortaya çıktığını DSÖ’nün bildirmesiyle haberdar oldu.
Hızla dünya geneline yayılan salgın, insanları konutlarına kapattı, ekonomileri etkiledi ve bugüne kadar milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı.
Hastalık, birinci defa Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentindeki deniz eserleri besin pazarını ziyaret eden şahıslarda görüldü. Sebebi anlaşılamayan “solunum rahatsızlığı” şikayetiyle birinci hasta 17 Kasım 2019’da hastaneye başvurdu. Akciğer iltihaplanmasına yol açan hastalığa bilinmeyen yeni bir virüsün sebep olduğu anlaşılacaktı.
DSÖ, 7 Ocak 2020’de gizemli hastalığın Kovid-19’dan kaynaklandığını açıkladı. Yarasalardaki bir betakoronavirüsün beşere geçerken mutasyona uğramış hali olduğu düşünülen bu koronavirüse “2019-nCov” ismi verildi. Mart 2020’nin akabinde salgının denetim altına alınması ve önlenmesine yönelik önlemler, bütün ülkelerin ana gündemi haline geldi.
DSÖ, Covid-19 salgınının yayılmasını önlemek için 5 Haziran 2020’de hükümetlere birinci kere halka açık yerlerde kumaş “yüz maskeleri” takılmasının teşvik edilmesi istikametinde tavsiyede bulundu.
TEDBİR GAYELİ KAPANMALAR YAŞANDI
İş yerleri, okullar ve öteki halka açık yerlerde kapanmaya gidilirken, beşerler bir müddet “yüz yüze” sürdürdükleri hayata orta vermek durumunda kaldı. Başta DSÖ tarafından olmak üzere neredeyse tüm ülkelerde vatandaşlara hastalıktan korunmak için “maske, aralık ve hijyen” üzere tedbirlere dikkat edilmesi uyarısı yapıldı.
AŞILARIN BULUNUŞU
Hastalığa yakalananların, hastaneler ya da öteki belirlenen alanlarda karantinaya alınmasına yönelik uygulama başladı. Yurt dışına seyahat edecekler yahut hastalık belirtisi olanlar için PCR testi uygulamasına geçildi. Dünyada Kovid-19’a karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan aşı çalışmaları, 1 yıldan kısa müddette birinci sonuçlarını verdi. Potansiyel Covid-19 aşılarından 2’si, klinik denemeler dışında virüsten muhafaza hedefiyle insanlara uygulanmaya başladı.
Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği Kovid-19 aşısı, İngiltere İlaç ve Sıhhat Eserleri Düzenleme Kurumunun (MHRA) 2 Aralık’ta 2020’de yaygın kullanımına onay vermesiyle “dünyada tescillenen birinci Kovid-19 aşısı” oldu. Böylelikle 2021 yılıyla Covid-19 ile çabada aşılar devreye girdi.
DSÖ’DEN UYARI
2021 yılı prestijiyle ülkelerde denetimli açılım süreci başlarken, toplulukların olduğu yerlere girişlerde PCR testi yahut aşı sertifikası sorulmaya başlandı. Öte yandan 2021’de Covid-19’un dünya genelinde yayılması sonucu uğradığı mutasyonlar, farklı ülkelerde Alfa, Beta, Delta, Gama ve Omicron varyantlarının ortaya çıkmasına neden oldu.
2022’nin ortalarından itibaren ülkeler salgına ait önlemleri yeterlice gevşetirken, maske ve PCR testi zaruriliği kalkmaya başladı. Hadise ve mevt sayılarında düşüşler yaşansa da DSÖ ve ülkelerin temsilcileri, vatandaşlara “Covid-19’a karşı şahsî önlemlerini sürdürme ve hatırlatma dozlarını yaptırmaları” davetlerini yineliyor. Bilhassa Avrupa’da 2022 yılının ikinci yarısından sonra düşüş yaşandı.
VİRÜSÜ HAFİFE ALMAYIN ÇAĞRISI
DSÖ’nün salgınla uğraşta yaşanan ilerlemelere karşın Covid-19’u Memleketler arası Halk Sıhhati Acil Durumu (PHEIC) olarak nitelendirilmeye devam etmesi kararı ve salgının “küresel acil durum” olma biçimi sürüyor.
Dünyanın, genel olarak olay ve virüs kaynaklı mevt sayıları açısından 3 yıl öncesine nazaran daha düzgün pozisyonda olduğunu belirten DSÖ, “bu virüs hafife alınmamalıdır” davetlerini da yineliyor.
DSÖ, daha geniş müdafaa sağlayabilen ve bulaşmayı da azaltabilen aşılar geliştirmek için araştırmaya yatırım yapmanın kıymetine işaret ediyor. Geçen yıl sonunda salgınla ilgili gayrete ait son durumu açıklayan Ghebreyesus, Covid-19’la çabanın en tesirli aracı olan aşının hala düşük gelirli ülkelerde kâfi sayıya ulaşamadığını aktararak, “Düşük gelirli ülkelerde 5 bireyden 1’i aşılanabildi. Covid-19’un teşhis ve tedavi araçlarına erişim, kabul edilemeyecek halde değerli ve adil değil.” tabirini kullanmıştı.
VAKA SAYILARI
DSÖ datalarına nazaran, dünya genelinde 6 Şubat-5 Mart devrinde yaklaşık 4,5 milyon yeni Kovid-19 olayı görülürken, 32 bin can kaybı tespit edildi. Bir evvelki aya kıyasla hadise sayısında yüzde 58, vefat sayısında yüzde 65 oranında azalma oldu.
Dünya genelinde 5 Mart prestijiyle toplam 759 milyon civarında olay, 6,8 milyonun üzerinde can kaybı rapor edilirken, toplamda 13 milyar 229 milyon 673 bin 98 Covid-19 aşısı yapıldı.
