Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzeyini sarsma olayına “DEPREM” denir.
Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve itimatla ayağını bastığı toprağın da oynayacağını ve üzerinde bulunan tüm yapılarında hasar görüp, can kaybına uğrayacak formda yıkılabileceklerini gösteren bir tabiat olayıdır.
Depremin nasıl oluştuğunu, zelzele dalgalarının yeryuvarı içinde ne formda yayıldıklarını, ölçü aletleri ve usullerini, kayıtların değerlendirilmesini ve zelzele ile ilgili başka mevzuları inceleyen bilim koluna “SİSMOLOJİ” denir.
DEPREM TÜRLERİ
Depremler oluş nedenlerine nazaran değişik çeşitlerde olabilir. Dünyada olan zelzelelerin büyük bir kısmı üstte anlatılan biçimde oluşmakla birlikte az ölçüde da olsa öbür doğal nedenlerle de olan zelzele çeşitleri bulunmaktadır. Üstte anlatılan levhaların hareketi sonucu olan sarsıntılar ekseriyetle “TEKTONİK” zelzeleler olarak nitelenir ve bu zelzeleler çoğunlukla levhalar hudutlarında oluşurlar.Yeryüzünde olan zelzelelerin %90’ı bu kümeye girer.
Türkiye’de olan sarsıntılar de büyük çoğunlukla tektonik sarsıntılardır. İkinci tip sarsıntılar “VOLKANİK” sarsıntılardır. Bunlar volkanların püskürmesi sonucu oluşurlar.Yerin derinliklerinde ergimiş hususun yeryüzüne çıkışı sırasındaki fizikî ve kimyasal olaylar sonucunda oluşan gazların yapmış oldukları patlamalarla bu çeşit zelzelelerin maydana geldiği bilinmektedir. Bunlar da yanardağlarla ilgili olduklarından yereldirler ve değerli ziyana neden olmazlar. Japonya ve İtalya’da olusan zelzelelerin bir kısmı bu kümeye girmektedir. Türkiye’de faal yanardağ olmadığı için bu tip zelzeleler olmamaktadır.
Bir öteki tip zelzeleler de “ÇÖKÜNTÜ” sarsıntılardır. Bunlar yer altındaki boşlukların (mağara), kömür ocaklarında galerilerin, tuz ve jipsli topraklarda erime sonucu oluşan boşlukları tavan blokunun çökmesi ile oluşurlar. Hissedilme alanları mahallî olup güçleri azdır fazla ziyan getirmezler. Büyük heyelanlar ve gökten düşen meteorların da küçük sarsıntılara neden olduğu bilinmektedir.
Odağı deniz tabanında olan Derin Deniz Sarsıntılarından sonra, denizlerde kıyılara kadar oluşan ve bazen kıyılarda büyük hasarlara neden olan dalgalar oluşur ki bunlara (Tsunami) denir.
ARTÇI SARSINTI NE DEMEK?
Bazen büyük bir zelzele olmadan evvel küçük sarsıntılar olur. Bu küçük sarsıntılara “ÖNCÜ DEPREMLER” denilmektedir.
Büyük bir sarsıntının oluşundan sonra da tahminen birkaç yüz adet küçük sarsıntı olmaya devam etmektedir. Bu küçük zelzeleler “ARTÇI DEPREMLER” olarak isimlendirilir ve büyük sarsıntının oluş anına nazaran bunların şiddetinde ve sayısında azalım görülür.
