Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen zelzelelerin büyüklüğünü ve yapısını anlattı.
Çocukluğunun 5 yılını Osmanlı araştırmaları yapan babasının doktora periyodunda İstanbul ve Ankara’da geçirdiğini belirten Tobin, üzerinde çalıştığı alanlardan birinin de Anadolu Fay Çizgisi olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin zelzeleye en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin, “Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük sarsıntı değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük zelzele.” yorumunda bulundu.
“ŞİDDETİ ÖNGÖRÜLENDEN DAHA BÜYÜK”
Tobin, 7,7 büyüklüğündeki birinci zelzelenin yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.
“Bu bölgede sarsıntılar bekleniyordu lakin zelzelenin şiddeti öngörülenden daha büyük.” diyen Tobin, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nde bu kadar büyük bir sarsıntının tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir sarsıntı, fay sınırında çok büyük bir alana yayıldı. Olağan ki fay sınırındaki diğer bölgeleri etkileyen artçıları görürüz lakin 9 saat sonra 7,6 büyüklüğünde yaşanan zelzele bu sinirle kontaklı fakat büsbütün farklı bir hatta. Bu çizgi da daha evvelden biliniyordu fakat bu kadar büyük zelzeleler bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki vahim bir trajedi. Birinci zelzele çok hasara yol açtı ve ikinci esasen hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma grupları ve bölgedeki beşerler için sahiden çok güç bir durum.”
Depremlerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay çizgisinin ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.
“SANTİMETRİK HAREKETLER METRELERE DÖNÜŞTÜ”
Tobin, yerin kaymasının arkasındaki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı:
“Afrika, kuzeye hakikat hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir halde hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay sınırlarının ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur lakin sonra sarsıntı olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay sınırlarında birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir zelzelede santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”
“SİSMOLOJİK ALETLERİN İCADINDAN BERİ GÖRMEDİK”
Ana karalarda sarsıntıların yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki zelzelenin karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin, “24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7,7 ve 7,6 kadar büyük bir şiddette zelzelesi son 200 yılda dahi bilmiyorum.” dedi.
Tobin, arka arda yaşanan sarsıntıların daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü fakat bu zelzelelerin ortasında aylar olduğunu belirterek, “Ancak 24 saatten kısa bir mühlet içinde bu kadar büyük iki zelzele neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki varsayımım sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik.” sözlerini kullandı.
Türkiye’deki fay çizgilerinin 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin, “Fay çizgisinde bir bölgede zelzele olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7,7 büyüklüğündeki sarsıntı, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7,6 büyüklüğünde diğer bir sarsıntıya yol açtı. Bu artan baskı fay sınırındaki öbür bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7,7 ve 7,6’nın hakikaten dehşetli olaylar olduğunu biliyoruz ve diğer büyük zelzelelere yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Sınırı’nda daha çok sarsıntıya hazırlıklı olması gerekir.” diye konuştu.
